تصمیم‌گیری در پوزیسیون‌های بحرانی
نویسنده: استاد بزرگ یوسیف دورفمان – مربی سابق قهرمان شطرنج جهان،
گری کاسپاروف در جریان رویارویی وی با کارپف
نام اصلی انگلیسی کتاب: The Method in Chess
زبان اصلی کتاب: روسی
مترجم روسی به انگلیسی: Ken Neat
مترجم انگلیسی به فارسی: محمّد خیرخواه ثابت قدم
ناشر: انتشارات شباهنگ
تاریخ انتشار: فروردین ۹۷
در این روزها که مصادف با مسابقات سطح بالای سوپر استادان بزرگ مسترز شارجه
هستیم، پیروزی‌های خیره کننده‌ی «پرهام مقصودلو» خبر اول بیشتر خبرگزاریهای بین‌المللی است.
اینکه پرهام در سن ۱۷ سالگی چگونه توانسته قابلیتهای خویش را به عمل رسانده
و موفقیت‌های خیره کننده در برابر سوپر اساتید بزرگ دنیا داشته باشد،
احتمالاً سوال ذهنی بسیاری از شطرنج بازان نوجوان کشور خواهد بود.
شاید یکی از دلایل عمده این موفقیت تمرین مستمر و هدفمند پرهام باشد
که با انگیزه فوق‌العاده‌ای که برای رسیدن به مدارج بالاتر و موفقیت‌های بیشتر
در این راه دارد، انجام می‌گیرد.
اما همه ما خوب می‌دانیم که تمرین بدون دقت به ریزه‌کاریها و مهارتهای تکنیکی و تاکتیکی
در شطرنج به جایی نخواهد رسید و هستند دوستان شطرنجبازی که به‌رغم داشتن
استعداد بسیار خوب شطرنجی حتی بیش از ۳۰ سال تمرین و بازی مداوم،
موفقیت قابل توجه‌ای کسب نکرده‌اند!
از سوی دیگر در طول تاریخ بسیاری تلاش کرده‌اند تا رمز و راز این بازی فکری را کشف کرده
و نسخه عمومی برای آن بیابند و به‌رغم اینکه اغلب آنان خیلی در این راه موفق نبودند
اما باعث رشد و شناخت جنبه‌های مختلف این بازی زیبا شده‌اند. اشاره به نام مورفی،
اشتاینیتز، نیمزوویچ، رومانوفسکی، باتوینیک و بسیاری دیگر از قهرمانان و تئوریسین‌های
معروف دنیای شطرنج یادآور این کوشش شگرف است.
یوسیف دورفمان
استاد بزرگ روس (ذاتاً اهل اکراین است) یوسیف دورفمان، که خود
بازیکنی بسیار نیرومند بوده و در بسیاری از مسابقات قهرمانی شطرنج
شوروی شرکت داشته و با بزرگان متعددی بازی کرده است، یکی از مربیان
دقیق و با تجربه شطرنج است. او در جریان مربیگری خویش به نکاتی
توجه کرده که قبلاً از زاویه دیگری به آنان توجه شده و توانسته ایده‌ها
و نگاه نوین خویش را به صورت سازمان یافته و به شکل یک «شیوه‌نامه‌ی کلی»
درآورده تا شاگردانش بتوانند از آنان استفاده مفید و کاربردی کرده و به نوعی
تجارب خویش را به نحو مطلوب به آنان منتقل سازد.
در اینجا خیلی وارد جزئیات ایده پردازی وی نخواهم شد، اما به محصولات مفید این «شیوه‌نامه» اشاره خواهم کرد:
۱) ارزیابی صحیح پوزیسیون و تعیین پارامترهای استاتیک و دینامیک در آن
۲) انتخاب نوع حرکت آتی و تعیین لیست حرکات کاندیدا
۳) انتخاب حرکت کاندیدا و ارائه دلایل مستدل برای آن
۴) تصمیم گیری درباره موضوعات متداول و پاسخ به سوالات مهمی به شکل زیر:
-امنیت شاه چه معنایی دارد؟ چه پناه‌گاهی برای شاه «ایمن» است؟
و اصولاً نقش ایمنی شاه در تصمیم‌گیریها و انتخاب حرکت آتی چگونه است؟
-کی باید فیل را با اسب تعویض کرد و برای این منظور چه شرایطی باید ایجاد شده باشد؟
-کی باید ساختار پیاده را تغییر داد و شرایط آن چیست؟
-شرایط تعویض دو وزیر چیست؟ چه زمانی باید وزراء را تعویض کرد؟
معیارهای تصمیم گیری در این مورد چیست؟
-نقش همکاری دو سوار مثلاً فیل و وزیر و اسب و وزیر در بازی چگونه است؟
در چه شرایطی باید در انتخاب میان آنان دقت شود؟
-مقایسه نقش و انتخاب همکاری رخ و اسب و رخ و فیل در بازی و تصمیم گیری برای آن؟
-شیوه استفاده از «پایگاه» و تصمیم گیری درباره سواری که باید در پایگاه نشاند.
در حقیقت موضوعات اشاره شده به نظر دقیقاً همان نکاتی هستند که در هر بازی،
شطرنج‌باز مستقیماً درباره آنان باید «تصمیم‌گیری» کند و شاید مهمترین زیبائی
شطرنج در انتخاب «بهترین تصمیمات» در هر گام است.
نتیجه این تصمیم‌گیری‌های صحیح است که در نهایت منجر به پیروزی در بازی خواهد شد.
کتاب دو قسمت کلی دارد:
در بخش اول تئوری و ایده پردازی شده و نکاتی که باید به آنها توجه کرد
معرفی و شیوه تصمیم گیری بر مبنای آنان ارایه شده است.
در بخش دوم از شیوه پیشنهادی در عمل و در بازیهای واقعی استفاده شده
و عملکرد آنان مورد آزمایش قرار گرفته و به نوعی «تست عملکرد» شده
و راهنمایی برای شیوه بکارگیری آنان نیز خواهد بود.
البته آقای دورفمان از ایده‌های معرفی شده در این کتاب در کتاب دوم خویش با نام
«تصمیم‌گیری در لحظات بحرانی» نیز استفاده کرده و مثالهای متعدد دیگری را
با همین شیوه در آنان بکار گرفته است. (این کتاب نیز در حال ترجمه بوده
و به زودی آماده خواهد شد!)
برای همه شطرنج دوستان کشور آرزوی توفیق روز افزون دارم.
محمّد خیرخواه
۳۰ فروردین ۱۳۹۷
منبع :منابع آموزشی شطرنج
https://t.me/ChessWorldChess
آموزش شطرنج مقدماتی کلیک کنید
فیلم های آموزشی شطرنج کلیک کنید
